Category: Կենսաբանություն 7

1) Ներկայացնել երգեցաղներին արտաքին կառուցվացքը և տարածվածությունը

արտաքին կառուցվացքը լավ է, բացառություններ կան, բայց այն շատ շատ լավ է, որ տարածվածությունը տեսականին շատ մեծ է: Այդպես, երգեցաղներն իրենց համար դատապարտելու համար նախատեսված համաձայնագիրը կա, որը պետք է կատարել երգեցաղներին համաձայնագիրը կատարելու համար:

2) ներքին օրգանների կարուծվածգը

Ներքին օրգանների կարուծվածգը շատ կարևոր է առաջարկում մեզ համար: Երբ մենք սովորում ենք ներքին օրգանների կարուծվածգը, մենք կարող ենք սովորել ինչպես պատկերացնել մեր մտքերով մի քանի բաները: Երբ մենք միանում ենք մեր մտքերով և անհատական բաներ պահում ենք, մենք կարող ենք միանգամից ավելի

3)երկենցաղներին բազմացումը

Երկենցաղներին բազմացումը կարևոր է այնպես, որ այն անհրաժեշտ է միայն այն դեպքերում, երբ մենք չենք կարող հետևել մեր սիրելի բարձրագույն բացատրություններին: Երկենցաղներին բազմացումը կարող է լինել հանդիսացող բաների շնորհիվ, ինչպես օրինակ առանց երեխաների բազմանումը, կամ միայն հատուկ

4) թռչունների արտաքին գարուձվաձգը և տարածվածությունը

Թռչունների արտաքին գարուձվաձգը և տարածվածությունը հանդիսացող բաների շնորհիվ մենք կարող ենք բարձրացնել մեր մոտիկի մասնաճյուղերի տրամադրությունը: Տարածվածությունը կարևոր է դեպի արտաքին գարուձվաձգի պարագայում, քանի որ այն ինչպես այնպես է, որ թռչունները կարող են գտնվել տարածցու

5) թռչունների ներքին օրգաններ

Թռչունների ներքին օրգանները կազմված են բուսական համակարգերից, որոնք բաղկացած են մոտեցումներից, որոնք ներառում են սպիտակ և սպիտակ-կանաչ խնդիրներ:

6) թռչունների բազմանում

Տեսնելով թռչունների բազմանումը, այն կամայական բազմանում կախված է բազմաթիվ պարզապես անվտանգ ֆակտորներից, ինչպես նաև բազմաթիվ անվտանգ դեպքերից:

7) ձվի կարուծվածքը

Ձվի կարուծվածքը կարող է լինել շատ տարբեր, որոնք կարող են կախված լուծմներից, ինչպես նաև կարող են պարտադիր մեթոդներից: Դուք կարող եք փորձել մեկը կամ մի քանի մեթոդներ, որոնք կարող են լուծել այս խնդիրը:

8) կատնասուների արտաքին գարուձվաձգը և տարածվածությունը

Կատնասուների արտաքին գարուձվաձգը և տարածվածությունը կարող են լինել շատ տարբեր, որոնք կարող են լինել կախված տեղակայումից, տեսակից և մակարդակից: Հայտնի է, որ կատնասուների արտաքին գարուձվաձգը կախված է բազմաթիվ ֆակտորներից, ինչպես նաև այն կարող է տարածվել շատ տարբեր տարածքներում:

9) կատնասուների ներքին օրգաններ և բազմացումը

Կատնասուների ներքին օրգանները բազմանումի մեջ միանգամյա կապված են: Բազմանումը կարող է լինել տարբեր տեսակի, որոնք կախված են կատնասուների արշավից, տեսակից և մակարդակից:

10) որ գենդանիներին են անվանում կանթնասուններ

Կանթնասունները անվանվում են նաև սեղանի կանոնավորումներ: Այս բանի համար կան տարբեր կերպարկեր:

11) հղումներով ներկայացրել մայիս ամսվա բլոգահին աշխատանքներ

Լյարդի ծծան, ծծող որդերի ներկայացուցիչ։ Մարմինը տերևանման է, 3-4 սմ երկարությամբ։ Մարմնի առջևում գտնվում է բերանը, որով վերցնում է սննդանյութերը, նույն բացվածքով հեռացվում են սննդի չմարսված մասերը։ Բերանի եզրերը հաստացած են և առջևում են բերանային ծծանը։ Փորի կողմում գտնվում է փորային ծծանը, որով կպչում է տիրոջ օրգանիզմին։

Լյարդի ծծանը ապրում է եղջերավոր անասունների և մարդկանց լյարդում ու լեղապարկում։ Նա քայքայում է լյարդի բջիջները։ Ունի կենսական 2 փուլ՝ սեռական և անսեռ։ Փոխում է տերերին։ Միջանկյալ տեր․ (օր․ լճախխունջ) թրթուրային փուլի զարգացում։ Հիմնական տեր․ մարդ, խոշոր և մանր եղջերավոր կենդանիներ, սեռահասում վիճակ։ Լյարդի ծծանը ապրում է տարբեր օրգանիզմների մեջ: Այնտ տեղափոխվում է օրգանիզմից օրգանիզմ: Նրա մշտական տերը այն օրգանիզմն է, որի մեջ նա ապրում է: Լյարդի ծծանները ծնում են իրենց զագերին բարակ թաղանթով գնդի մեջ, որը պայթում է, երբ հասունանում է: Հետո զագերը դուրս են գալիս օրգանիզմից հասունանում են և իրենց փոքրիկ պոչիկի շնորհիվ շարժվելով գնում են խոտերի վրա և հետո մի ուրիրշ օրգանիզմ ուտում է խոտը և լյարդի ծծանը ընկնում է օրգանիզմի մեջ և այդ օրգանիզմը դառնում է իր մշտական տերը:

Նյարդային համակարգ

Միջավայրի հետ ակտիվ փոխազդեցությունը հանգեցրել է աղեխորշավորների մոտ առաջին անգամ նյարդային համակարգի ի հայտ գալուն: Այն ունի պարզ կառուցվածք, սակայն համարժեք է նյարդային համակարգի կառուցման սկզբունքին:

Նյարդային համակարգը բազմաբջիջ օրգանիզմներում կյանքի կազմավորման բարդացումը ապահովող կարևորագույն գործոն է:

Նյարդային համակարգը ապահովում է.

1. բոլոր բջիջների մասնագիտացված և համակարգված փոխգործակցությունը որպես մեկ ամբողջական օրգանիզմ,
2. օրգանիզմի ինքնակարգավորումը և գործառույթների և գործընթացների կառավարումը,
3. արտաքին միջավայրի հետ օրգանիզմի բազմաբնույթ կապերի ապահովումը՝ հիմնված գրգռման և պատասխան ռեակցիայի վրա:

Աղեխորշավորների, ինչպես նաև բոլոր կենդանիների նյարդային բջիջն է նեյրոնը, որը ունակ է գրգռվել ազդակների ներգործությամբ և ազդակը փոխանցելով այլ բջիջների` առաջ բերել նրանց գործունեության դրդում:

Օրինակ

ստիպել, որպեսզի մաշկամկանային բջիջները կծկվեն և հիդրան շարժվի, կամ ստիպել խայթող բջիջներին գործարկվել և այլն:

Օրգանիզմի պատասխան ռեակցիան գրգռիչին, որը իրականանում է նյարդային համակարգի միջոցով, կոչվում է ռեֆլեքս:

Ռեֆլեքսը բազմաբջիջ կենդանիների կենսագործունեությունը ապահովող հիմնական աշխատանքային գործոնն է:

Նյարդային բջիջները աստղաձև են և ունեն ելուստներ, որոնց միջոցով միանում են իրար՝ կազմելով ցանցային նյարդային համակարգ: Այդ ցանցը ծածկում է կենդանու ամբողջ մարմինը և նյարդավորում է հիդրայի օրգանիզմի յուրաքանչյուր բջիջ: Նյարդային բջիջների քանակը հատկապես մեծ է բերանային անցքի շուրջ` շոշափուկներում և ներբանի վրա: Դա պայմանավորված է նրանով, որ դրանք արտաքին միջավայրին առնչվող հիմնական հատվածներն են:

Խայթող բջիջներ

Հիդրան գիշատիչ օրգանիզմ է, ուստի որս է կատարում, սակայն հիդրան ունի նաև պաշտպանության կարիք: Այդ պատճառով հիդրային բնորոշ են խայթող բջիջներ, որոնք էլ հանդիսանում են նրա «զինանոցը»: Խայթող բջիջների մեծ մասը կուտակված է շոշափուկների վրա, քանի որ նրանք անհրաժեշտ են որսի համար: Այս բջիջներն ունեն խայթող թել, որը գալարված է թույնով լի պատիճում: Խայթող բջջի վրա կա զգայուն մազիկ, որը գրգռվում է անհրաժեշտության դեպքում և ստացված գրգիռը ուղարկում է ցանցային նյարդային համակարգ: Նյարդային բջիջները վերլուծում են գրգիռը, մշակում են պատասխան և այն ազդակի տեսքով տալիս բջջին՝ ազատելու խայթող թելը:

Ազդակը ստանալուց հետո խայթող թելը դուրս է նետվում պատիճից և խրվում է զոհի մարմնի մեջ՝ ներարկելով թունավոր հեղուկը: Սա բերում է զոհի մահվան կամ անշարժացմանը, որից հետո շոշափուկները նրան մոտեցնում են բերանային անցքին և գցում մարսողական խոռոչ: Խայթող բջիջը նույնպես մահանում է, և նրա փոխարեն առաջանում է նոր բջիջ՝ մեզոգլեայում գտնվող բջիջներից:

Ռեգեներացիա

Նյարդային համակարգը անընդհատ վերահսկում է հիդրայի մարմնի ամբողջականությունը և անխափան աշխատանքը: Որևէ բջջի ոչնչացման կամ վնասման դեպքում այն հրաման է ուղարկում, որպեսզի մեզոգլեայում գտնվող միջանկյալ բջիջներից ձևավորվի համապատասխան բջիջ և լրացնի կորսված դաշտը:

Միջակա բջիջները կարող են զարգանալ, վերափոխվել՝ առաջացնելով հիդրայի մարմնի ցանկացած բջիջ: Նույնիսկ եթե հիդրային մասնատենք, նրա մասերը կվերականգնեն ամբողջականությունը միջակա բջիջների բազմացման և մասնագիտացման շնորհիվ:

Մարմնի վնասված մասերը վերականգնելու ունակությունը կոչվում է ռեգեներացիա:

Ռեգեներացիայի հատկությունը բնորոշ է գրեթե բոլոր կենդանի օրգանիզմներին և կյանքի բնորոշ հիմնական հատկություններից է:

Բազմացումը

Հիդրան բազմանում է և՛ անսեռ, և՛ սեռական եղանակով: 

Բարենպաստ պայմաններում հիդրան բազմանում է անսեռ եղանակով՝ բողբոջմամբ:

Բողբոջումը անսեռ բազմացման տեսակ է, որը խիստ յուրահատուկ է դրոժավոր սնկերին և աղեխորշավորներին:

Բողբոջման ընթացքում հիդրայի մաշկամկանային պարկի արտաքին և ներքին շերտերը արտափքվում են՝ առաջացնելով բողբոջ: Այն մեծանում է և սկսում է զարգանալ. ազատ ծայրին առաջանում են բերանային անցքը և շոշափուկները: Վերջ ի վերջո ձևավորվում է ամբողջական, երիտասարդ հիդրա, որը պոկվում է մայրական օրգանիզմից և վարում ինքնուրույն կյանք: Հիդրայի վրա կարող է առաջանալ մի քանի բողբոջ միաժամանակ:

Անբարենպաստ պայմաններում, օրինակ՝ աշնանը հիդրան բազմանում է սեռական եղանակով: Հիդրայի միջակա բջիջներից են առաջանում նաև նրա արական և իգական սեռական բջիջները:

Նրա մարմնի վրա առաջանում են թմբիկներ, որոնցում հասունանում են սպերմատոզոիդներ կամ ձվաբջիջ:

Հիդրաները հերմաֆրոդիտ են, այսինքն՝ և՛ արական, և՛ իգական գամետները առաջանում են նույն կենդանու մոտ:

Ինքնաբեղմնավորումից խուսափելու համար արական և իգական գամետները միաժամանակ չեն հասունանում: Հասունացած սպերմատոզոիդները դուրս են գալիս ջրի մեջ և մտրակների օգնությամբ շարժվում դեպի մեկ այլ հիդրայի մարմինը, թափանցում նրա մեջ և միաձուլվում ձվաբջջին: Բեղմնավորված բջիջը պատվում է ամուր պատյանով և ընկնում ջրավազանի հատակին, իսկ մայրական օրգանիզմը աշնանը մահանում է: Գարնանը սաղմի զարգացումը շարունակվում է՝ բջիջները սկսում են արագ տրոհվել, որից հետո կազմավորում է երկշերտ օրգանիզմ, և երիտասարդ հիդրան դուրս է գալիս արտաքին միջավայր:

1.Կանաչ էվգլենայի տարածվածությունը,արտաքին և ներքին կառուցվածքը

2.Էվգլենայի բազմացումըԿանաչ էվգլենան ապրում նեխած լկաճեկներում,ջրափոսերում և այլն։Կանաչ էվգլենայի արտաքին տեսքը՝ծայրը բութ է, իսկ հետևինը սուր նաև էվգլենայի ցիտոպլազմայի արտաքին շերտը խիտ է։ԵՎ դա մարմնի շուրջը առաջացնում է թաղանթ։Այդ թաղանթի շնորհիվ երբ էվգլենան շարժվում է նրա մարմինը քիչ է փոխվում։Էվգլենան սնվում է լույսի պայմաններում և իր մարմինը կառուցելով օրգանական նյութերից, որոնք առաջանում են լույսի տակ(Ֆոտոսինթեզի միջոցով)

3.Հողաթափիկ ինֆուզորիայի տարածվածությունը արտաքին և ներքին կառուցվածքը4.Հողաթափիկ ինֆուզորիայի բազմացում(անսեռ և սեռական)Հողաթափիկ ինֆուզորիաները շատ տարածված են,և հանդիպում են ջրային միջավայրերում:Ինֆուզորիա ամբողջ մակերեսով թարթիչներեն, որոնց շնորհիվ նա շարժվում է։Նրանք 200-300 մկմ են և կարող են հասնել մինչև 0,33մմ։Հողաթափիկ ինֆուզորիաները բազմանում են անսեռ եղանակով, միևնույն ժամանակ նրանց մոտ տեղի է ունենում նաև սեռական գործընթաց։Սեռական գործընթացը, ինչպես և մյուս ինֆուզորիաների դեպքում, տեղի է ունենում կոնյուգացիայի ձևով։

Դիզինթերիան(արյունային լուծ) ինֆեկթիոն հիվանդություն է,որը առաջացնում է շիգելաները։Ընթանում է ինտոկսիկացիա և հաստ աղու դիստալ հատվածի աղտահարմամբ<<դիզինտերիա>> տերմինը ներմուծվել է հիպոկրատի ժամանակներից,որը բոլոր աղիքային հիվանդությունները բաժանել է երկու խմբի՝դիարեյա(բնութագրվում է լուծով) և դիզինտերիյա (բնութագրվում է որովայնում ցավերով)։Հին ժամանակներում դիզինտերիան կրում էր համաճարակային բնույթ։ Դիզինտերիայի պանդեմիաներ գրանցվել են 18 և 19-րդ դարերում։Ամենամեծ համաճարակները եղել են պատերազմական շրջաններում սովի ժամանակ։Վարաքի աղբյուր են հանդիսանում սուր և խրոնիկ դիզինտերիայով հիվանդները։Դիզինտերիայի հարուցիչները փոխանցվում են ֆեկալ-օրալ մեխանիզմով։Դիզինտերիայի բակտերիաների մահացման և կենսագործնուեությամբ։Առաջանում են թունավոր նյութեր՝տոկսիններ,որոնք ներծծվում հաստ աղիքի լորձաթաղանթով,թափանցում արյան մեջ և առաջացնում օրգանիզմի թունավորում։Հիվանդության գաղտնի շրջանը երկուսից երեք օր է։Սկսվում է դողով,որովայնի ստորին հատվածի ցավերով,հաճախակի հեղուկ կղանգով և փսխումներով։Կղանքում հայտնվում է լորձ իսկ երբեմն արյուն։Ջերմությունը հասնում է 38-39 աստիճան ցելսիուս,խանգարվում է ախորժակը և քունը։Հիվանդները անհապախ հոսպիտալացվում են ինֆեկտիոն վարաքիչ հիվանդանոցնեչում։Սկսում են ստանալ անտիբիոտիկներ։

ԿԱՆԽԱՐԳԵԼՈՒՆ

ԱՆՁՆԱԿԱՆ ԳԻԳԻԵՆԱՅԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒՄ,ՍՍՆԴԱՄԹԵՐԿԻ ԽՈՀԱՐԱՐԱԿԱՆ ՃԻՇՏ ՄՇԱԿՈՒՄ,ԲԱՑԻԼԱԿԻՐ ՄԱՐԴԿԱՆՑ ԱՆՀԱՊԱԽ ՄԵԿՈՒՍԱՑՈՒՄ,ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ՋՐԱՄԱՏԱԿԱՐԱՐՄԱՄՓ և ԿՈՅՈՒՂՈՒ ՑԱՆՑԻ ՍԱՆԻՏԱՐԱԿԱՆ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐԻ ԲԱՐԵԼԱՎՈՐՈՒՄ

Աղեխորշավորները հանդիսանում են պարզագույն բազմաբջիջ օրգանիզմներ, որոնք ապրում են ծովերում, օվկիանոսներում, քաղցրահամ ջրերում։ Աղեխորշավորները առանձնահատուկ են նրանով, որ ունեն իսկական մասնագիտացված և տարբերակված բջիջներ։

Բջիջները խիստ տարբեր են կառուցվածքով և գործառույթով։ Աղեխորշավորների մոտ առկա է մասնագիտացված բջիջների համախմբում՝ կյանքի կազմավորման հյուսվածքային մակարդակի նախատիպով։ Աղեխորշավորներն ունեն առաջնային հյուսվածքներ։ Նրանց մարմինն ունի պարկի ձև, որի խոռոչում իրականանում է մարսողությունը, որի համար էլ ստացել են իրենց անվանումը։ Աղեխորշավորների նման մարմինը կոչվում է աղիքային խոռոչ, որը բազմաբջիջ օրգանիզմների կազմավորման և զարգացման կարևոր դրսևորում է։ Այսինքն՝ աղեխորշավորները մաշկամկանային պարկի ներսում ունեն աղիքային խոռոչ, որը հաղորդակցվում է արտաքին միջավայրի հետ բերանային անցքի միջոցով։

Նրանց բերանային անցքի շուրջ շրջանաձև տեղակայված են երկար շոշափուկներ, որոնց և՛ շարժման, և՛ սննդառության դեր են կատարում։ Նրանց մարմինն ունի ճառագայթային համաչափություն, քանի որ հիմնականում պասիվ տեղաշարժվող և որոշակի տեղանքի հարմարված օրգանիզմներ են։ Աղեխորշավորներն ունեն 10 հազար տեսակ, որոնք հիմնականում հանդես են գալիս զանգերի, գնդերի և հովանոցների տեսքով։

Հիդրա— աղեխորշավորների  տիպի հիդրոզոաների դասի անվողնաշարավոր կենդանի։ Մարմինը գլանաձև է, երկարությունը՝ 1-1, 5 սմ։ Ապրում է քաղցրահամ ջրերում։ Վարում է նստակյաց կամ քիչ շարժուն կյանք։ Հիդրաներն օժտված են վերականգնման (ռեգեներացիա) ընդունակությամբ։

Բազմաբջիջ կենդանիներ, հիդրա, հիդրայի կառուցվածքը, բազմացումը:

Պատրաստել ուսումնական նյութ` կարող եք որևէ նյութ թարգմանել և ձայնագրել:Էջ 100-105:

Աղեխորշավորների տիպ Աղեխորշավորները հանդիսանում են պարզագույն բազմաբջիջ օրգանիզմներ, որոնք ապրում են ծովերում, օվկիանոսներում, քաղցրահամ ջրերում: Աղեխորշավորները առանձնահատուկ են նրանով, որ ունեն իսկական մասնագիտացված և տարբերակված բջիջներ: 

 Այդ բջիջները խիստ տարբեր են կառուցվածքով և գործառույթով: Աղեխորշավորների մոտ առկա է մասնագիտացված բջիջների համախմբում՝ կյանքի կազմավորման հյուսվածքային մակարդակի նախատիպով: Աղեխորշավորներն ունեն առաջնային հյուսվածքներ: Նրանց մարմինն ունի պարկի ձև, որի խոռոչում իրականանում է մարսողությունը, որի համար էլ ստացել են իրենց անվանումը:

Աղեխորշավորների նման մարմինը կոչվում է աղիքային խոռոչ, որը բազմաբջիջ օրգանիզմների կազմավորման և զարգացման կարևոր դրսևորում է:

Այսինքն՝ աղեխորշավորները մաշկամկանային պարկի ներսում ունեն աղիքային խոռոչ, որը հաղորդակցվում է արտաքին միջավայրի հետ բերանային անցքի միջոցով: 

 Նրանց բերանային անցքի շուրջ շրջանաձև տեղակայված են երկար շոշափուկներ, որոնց և՛ շարժման, և՛ սննդառության դեր են կատարում: Նրանց մարմինն ունի ճառագայթային համաչափություն, քանի որ նրանք հիմնականում պասիվ տեղաշարժվող և որոշակի տեղանքի հարմարված օրգանիզմներ են: Աղեխորշավորներն ունեն 10 հազար տեսակ, որոնք հիմնականում ունեն զանգերի, գնդերի և հովանոցների տեսք: Աղեխորշավորների տիպն ունի երեք դաս. 

Մարմնի վնասված մասերը վերականգնելու ունակությունը կոչվում է ռեգեներացիա:Ռեգեներացիայի հատկությունը բնորոշ է գրեթե բոլոր կենդանի օրգանիզմներին և կյանքի բնորոշ հիմնական հատկություններից է:Բազմացումը Հիդրան բազմանում է և՛ անսեռ, և՛ սեռական եղանակով: Բարենպաստ պայմաններում հիդրան բազմանում է անսեռ եղանակով՝ բողբոջմամբ: 

 Բողբոջումը անսեռ բազմացման տեսակ է, որը խիստ յուրահատուկ է դրոժավոր սնկերին և աղեխորշավորներին:Բողբոջման ընթացքում հիդրայի մաշկամկանային պարկի արտաքին և ներքին շերտերը արտափքվում են՝ առաջացնելով բողբոջ: Այն մեծանում է և սկսում է զարգանալ. ազատ ծայրին առաջանում են բերանային անցքը և շոշափուկները: Վերջ ի վերջո ձևավորվում է ամբողջական, երիտասարդ հիդրա, որը պոկվում է մայրական օրգանիզմից և վարում ինքնուրույն կյանք: Հիդրայի վրա կարող է առաջանալ մի քանի բողբոջ միաժամանակ: 

 Անբարենպաստ պայմաններում, օրինակ՝ աշնանը հիդրան բազմանում է սեռական եղանակով:

Հիդրայի միջակա բջիջներից են առաջանում նաև նրա արական և իգական սեռական բջիջները:Նրա մարմնի վրա առաջանում են թմբիկներ, որոնցում հասունանում են սպերմատոզոիդներ կամ ձվաբջիջ:Հիդրաները հերմաֆրոդիտ են, այսինքն՝ և՛ արական, և՛ իգական գամետները առաջանում են նույն կենդանու մոտ:Ինքնաբեղմնավորումից խուսափելու համար արական և իգական գամետները միաժամանակ չեն հասունանում: Հասունացած սպերմատոզոիդները դուրս են գալիս ջրի մեջ և մտրակների օգնությամբ շարժվում դեպի մեկ այլ հիդրայի մարմինը, թափանցում նրա մեջ և միաձուլվում ձվաբջջին: Բեղմնավորված բջիջը պատվում է ամուր պատյանով և ընկնում ջրավազանի հատակին, իսկ մայրական օրգանիզմը աշնանը մահանում է: Գարնանը սաղմի զարգացումը շարունակվում է՝ բջիջները սկսում են արագ տրոհվել, որից հետո կազմավորում է երկշերտ օրգանիզմ, և երիտասարդ հիդրան դուրս է գալիս արտաքին միջավայր: 

Բազմաբջիջ կենդանիների ենթաթագավորությունը կազմում են զարգացման առավելագույն աստիճանի հասած կենդանի օրգանիզմները: Բազմաբջիջ կենդանիների հիմնական կարգաբանական տիպերը և դասերը, սկիզբ առնելով միմյանցից, հասել են զարգացման բարձրագույն աստիճանի: Բազմաբջիջ կենդանիներից օղակավոր որդերը սկիզբ են տվել առավել կատարյալ մյուս բոլոր օրգանիզմներին: Միջատները հանդիսանում են բնության մեջ ամենաբազմազան օրգանիզմները, ձկները, իրավամբ, ջրային տարածության տիրակալներն են: Բազմաբջիջ կենդանիների ենթաթագավորությունից մարդը ներկայանում է որպես բնության զարդ ու կատարելություն:

Բազմաբջիջ կենդանիների օրգանիզմը կազմված է միլիոնավոր բջիջների ամբողջությունից, որոնց համակարգված և ամբողջական աշխատանքը այն դարձնում է միավորված ընդհանրական համակարգ:

Բազմաբջիջ օրգանիզմների բջիջները կառուցվածքի և գործառնության հիմնական գծերով նման են միաբջիջ կենդանիների բջիջներին:

Բազմաբջիջ կենդանիների օրգանիզմը.

– ունի մասնագիտացված բջիջներ,

– ունի մասնագիտացված բջիջներից կազմված տարբերակված հյուսվածքներ,

– ունի տարբեր հյուսվածքներից կազմված և խիստ որոշակի գործառույթ ունեցող օրգաններ,

– ունի տարբեր գործառույթներ, բայց նույն նշանակությամբ օրգաններից համախմբված օրգան – համակարգեր,

– ունի մինչև 10 հիմնական օրգան – համակարգերից և մինչև 4 հիմնական հյուսվածքներից կազմված օրգանիզմ:

Նշված յուրահատկություններով պայմանավորված` բազմաբջիջ կենդանիները կազմում են առանձին ենթաթագավորություն, որը պատկանում է կենդանիների թագավորությանը:

Անողնաշարավորների կազմի մեջ մտնում են.

• Աղեխորշավորների տիպը. ներկայացուցիչներն են մեդուզաները:
• Տափակ որդերի տիպը. ներկայացուցիչն է պլանարիան:
• Օղակավոր որդերի տիպը. ներկայացուցիչն է անձրևորդը:
• Փափկամարմինների տիպը. ներկայացուցիչն է խխունջը:
• Հոդվածոտանիների տիպը. ներկայացուցիչներն են խեցգետնակերպերը, սարդակերպերը, միջատները:

Ողնաշարավորների կազմի մեջ մտնում է քորդավորների տիպը.

• Ձկների դասը. ներկայացուցիչն է շնաձուկը:
• Երկկենցաղների դասը. ներկայացուցիչն է գորտը, սալամանդրան:
• Սողունների դասը. ներկայացուցիչն է մողեսը, օձը:
• Թռչունների դասը. ներկայացուցիչն է թութակը:
• Կաթնասունների դասը. ներկայացուցիչն է կապիկը, մարդը:

Բազմաբջիջ կենդանիներին բնորոշ են կենդանիներին բնորոշ բոլոր հիմնական հատկանիշները.

• Հետերոտրոֆ են. հետևաբար սննդի ակտիվ հայթհայթողներ են: 
• Տեղաշարժվում են՝ որպես զարգացման առանձնահատկություն:
• Աճում են սահմանափակ ժամանակահատվածով:
• Ունեն փոխադրման հատուկ համակարգ, որը գործարկում է արյունը:
• Արտազատում են ազոտ պարունակող հատուկ միացություններ, հատկապես՝ միզանյութ:
• Պահեստավորում են սննդանյութեր՝ ճարպի և գլիկոգենի ձևով:
• Բնորոշ է մարմնի հստակ, կայուն և կանոնակարգված ձև, որը ապահովում են, օրինակ՝ կմախքը, մկանները, մաշկը:

Տեղաշարժման բնույթով պայմանավորված` ձևավորվել է բազմաբջիջների մարմնի համաչափությունը:

ա) Հատակին ամրացած և պասիվ տեղաշարժվող օրգանիզմներին հատկանշական է մարմնի ճառագայթային համաչափությունը:

Օրինակ՝ սպունգը, հիդրան, մեդուզան, ծովաստղը:

բ) Ազատ կենսակերպ վարող և ակտիվ տեղաշարժվող օրգանիզմներին հատկանշական է մարմնի երկկողմ համաչափությունը:

Օրինակ՝ խեցգետինները, ձկները, թռչունները, մարդը:

Ակտիվ տեղաշարժումը, ինչպես գիտեք, հանգեցրել է թթվածնի պահանջարկի ավելացման, ինչի արդյունքում որոշակի փուլից հետո բազմաբջիջներին բնորոշ են դարձել շնչառական օրգանները:

1. Խռիկներով շնչում են ջրային կյանք վարող կենդանիները՝ խեցգետինները, ձկները:
2. Շնչառական խողովակներով շնչում են ցամաքային կենսակերպ վարող կենդանիները՝ սարդերը, բզեզները, թիթեռները:
3. Մաշկային ծածկույթի շնորհիվ շնչում են կիսաջրային կենսակերպ վարող օրգանիզմները՝ գորտերը, դոդոշները, սալամանդրաները:
4. Թոքերով շնչում են ցամաքային կենսակերպ վարող կենդանիները՝ թռչունները, գազանները, մարդը:

Պարզ զարգացած բազմաբջիջ կենդանիները տեղաշարժվում են ողջ մարմնով և հատուկ օրգաններ չունեն: Օրինակ՝ որդերը:

Ակտիվ տեղաշարժումը հնարավոր է դառնում միայն հատուկ մասնագիտացված օրգանների միջոցով:

Տարբերակում ենք տեղաշարժում ապահովող երեք հիմնական օրգաններ՝

1. Լողակներ – տեղաշարժվում են ջրային միջավայրում: Օրինակ՝ ձկները, ջրային կրիաները, դելֆինները, կետերը:

2. Թևեր– տեղաշարժվում են օդային միջավայրում: Օրինակ՝ մեղուները, թութակները, թռչող դինոզավրերը, չղջիկները:

3. Ոտքեր– տեղաշարժվում են ցամաքային միջավայրում: Օրինակ՝ գորտերը, ծղրիդները, մողեսները, մարդը:

Կառուցվածքային հիմնական հատկանիշներով պայմանավորված բոլոր բազմաբջիջ կենդանիները բաժանվում են 2 մեծ խմբի՝ անողնաշարավորների և ողնաշարավորների:

Դրանք ևս իրենց հերթին դասակարգվում են ըստ ավելի փոքր առանձնահատկությունների.

Ողնաշարավոր կենդանիներ՝

• Տաքարյուններ – թռչուններ, կաթնասուններ, մարդ
• Սառնարյուններ – ձկներ, գորտեր, սողուններ

Անողնաշարավոր կենդանիներ՝

Այնուհանդերձ պետք է նշել, որ անողնաշարավորները ևս, իրենց մարմնի ջերմաստիճանից ելնելով, սառնարյուն են:

• Անոտանիներ – մեդուզաներ, որդեր
• Հոդվածոտանիներ – սարդեր, կարիճներ, մրջյուններ  

Բազմաբջիջ կենդանիները, ինչպես նշեցինք, բաժանվում են երկու խմբի՝

I. Անողնաշարավոր կենդանիների

II. Ողնաշարավոր կենդանիների

Դրանցից յուրաքանչյուրն ունի իր տիպերը՝

I. Հոդվածոտանիներ

II. Քորդավորներ

Տիպերից յուրաքանչյուրը ունի իր դասերը՝

I. Միջատներ

II. Կաթնասուններ

Դասերը ստորաբաժանվում են կարգերի՝

I. Թիթեռներ

II. Գիշատիչներ

Կարգերը ստորաբաժանվում են ընտանիքների՝

I. Առագաստավորներ

II. Արջեր

Ընտանիքները` ցեղերի՝

I. Ապոլլոններ

II. Պանդաներ

Ցեղերը` տեսակների՝

I. Ապոլոն ակտիուս

II. Մեծ պանդա

Սիրելի՛ սովորողներ, այս շաբաթ ներկյացնելու եք հետևյալ թեմաները․

• Բազմաբջիջ կենդանիներ
• հիդրայի կառուցվածքը
• Հիդրայի բազմացումը :

Լրացուցիչ աշխատանք․

• Պատրաստել ուսումնական նյութ` կարող եք որևէ նյութ թարգմանել և ձայնագրել։

Ներկայացնելու եմ նոր թեմա․

Տփակ որդեր —նյութ

Մակաբուծ որդեր՝սպիտակ պլանարիա— նյութ

Լյարդի ծծան

Լրացուցիչ աշխատանք

Պատրաստել ուսումնական նյութեր՝թվարկված  մակաբուծների առաջացրած հիվանդությունների վերաբերյալ:Էջ112-114:

Ներկյացնելու եմ նոր թեմա․

• Բազմաբջիջ կենդանիներ
• հիդրայի կառուցվածքը
• Հիդրայի բազմացումը :

Լրացուցիչ աշխատանք․

• Պատրաստել ուսումնական նյութ` կարող եք որևէ նյութ թարգմանել և ձայնագրել:Էջ 100-105: